ຮ່ອງຮອຍການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງຊົນຊາດລາວບູຮານ

ໂດຍ: ພອຈ.ເນືອງພິລັກ ໂຊຕິທອນ

ຮ່ອງຮອຍການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງຊົນຊາດລາວບູຮານ
໑. ການຕັ້ງຖິ່ນຖານ.
ຈາກຫຼັກຖານບູຮານຄະດີ ເປັນທີ່ເຊື່ອຖືໄດ້ວ່າຊຸມຊົນລາວບຸຮານ ຫຼືຊຸມຊົນບູຮານທີ່ປາກົດຕົວ ໃນດິນແດນລາວ ແລະດິນແດນສອງຝາກຝັ່ງແມ່ນຳ້ຂອງ (ຝັ່ງລາວ-ໄທຍ) ນັບເປັນເວລາແຕ່ ໔.໐໐໐ ເຖິງ ໑.໐໐໐ ປີ.
ການຂຸດພົບຊາກວັດທະນະທຳຫຼາຍແຫຼ່ງ ແລະແຫຼ່ງວັດທະນະທຳໃຫຍ່ໆ ຄື ແຫຼ່ງວັດທະນະ ທຳບ້ານຊຽງ ເຊິ່ງຢູ່ໃນລ່ອງແມ່ນຳ້ສົງຄາມ ຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າຊຸມຊົນບູຮານທີ່ມີວິວັດທະນາການທາງເທັກ ໂນໂລຊີທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸດແຫ່ງໜຶ່ງຂອງໂລກ ແລະຂອງອາຊີ ເຊິ່ງວັດທະນະທຳບ້ານຊຽງນີ້ ມີອາຍຸ ໔.໐໐໐ ປີ, ສາມາດຫຼອມສຳຣິດມາ ເຮັດເປັນເຄື່ອງມືຕ່າງໆໄດ້ ວັດທະນະທຳບ້ານຊຽງນີ້ ໄດ້ກະຈ່າຍຕົວ ແລະສືບທອດໄປເຖິງວັດທະນະທຳ ນາດີ(ກິ່ງອຳເພີໜອງນາຄຳ) ບ້ານໂນນນົກທາ(ອຳເພີພູວຽງ) ບ້ານໂນນເມືອງ(ອຳເພີຊຸມແພ) ແລະໂນນໄຊ (ອຳເພີຂອນແກ່ນ ຈັງຫວັດຂອນແກ່ນ).

ວັດທະນຳທຳເຫຼົ່ານີ້ ໄດ້ປາມີສ່ວນພົວພັນກັນໂດຍກົງ ກັບແຫຼ່ງວັດທະນະທຳເຫຼົ່າປາໂກ ເມືອງໄຊທານີ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ເຊິ່ງໄດ້ກະຈາຍຕົວຢູ່ບໍລິເວນລ່ອງງື່ມ, ສິ່ງທີ່ເຫັນໄດ້ຈະແຈ້ງ ນອກຈາກທອງສຳລິດແລ້ວ ສິ່ງທີ່ເໝືອນກັນກໍຄື ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາລາຍເຊືອກ ແລະສີຕ່າງ ແມ່ນມີວິວັດທະນາການໃນຍຸກດຽວກັນ.

ຊຸມຊົນອີກຊຸມຊົນນໜຶ່ງທີ່ມີການພົວພັນໂດຍກົງ ກັບວັດທະນະທຳເຫຼົ່າປາໂກ ແລະບ້ານຊຽງ ເຖິງວ່າຈະຢູ່ໃນພື້ນທີ່ທີ່ໄກ ອອກໄປກໍຕາມ ຄື ວັດທະນະທຳກຸ່ມແມ່ນຳ້ຊີ ແລະແມ່ນຳມູນໃນເຂດຈັງຫວັດບູຣີຣັມ, ມະຫາສາຣະຄາມ, ຮ້ອຍເອັດ, ສຸຣິນ ຈົນເຖິງອຸບົນຣາຊະທານີ ເຊິ່ງມີການພົວພັນກັບແຫຼ່ງວັດທະນະທຳຈຳປາສັກ ເຊິ່ງເຊື່ອກັນວ່າເປັນວັດທະນະທຳບູຮານ ຫຼາຍພັນປີ, ແຫຼ່ງວັດທະນະທຳ ເຫຼົ່ານີ້ປາກົດເຫັນເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ ທີ່ມີສີຂາວເນື້ອບາງ ແລະເຜົາດ້ວຍໄຟທີ່ມີຄວາມຮ້ອນສູງ ມີທັງລາຍແຕ້ມສີ, ລາຍເຊືອກທາບທັບ ແລະແບບຈຸບນຳ້ຕົມສີແດງ ທັງຍັງມີການຂີດເສັ້ນ ໔-໕ ເສັ້ນ ໃນຊັ້ນດິນຕໍ່າສຸດ ມັກຈະພົບພາຊະນະດິນ, ເຜົາແບບໜ້າ ເນື້ອບໍ່ລະອຽດບໍ່ມລາຍແຕ້ມສີ.

ສະໄໝນີ້ ຈະຮຽກວ່າວັດທະນະທະນະທຳ ສີໂຄຕະປຸຣະ ແລະເຊດຖະປູຣະຢູ່ໃນລະຫວ່າງພຸດ ທະສະຕະວັດທີ ໑໒ ກັບໄປ, ເຊິ່ງພົວພັນໂດຍກົງກັບວັດທະນະທຳເຫຼົ່າປາໂກເຊິ່ງເຮົາຈະຮຽກວ່າວັດທະນະທຳຈັນທະປຸຣະພຸດທະສະຕະວັດທີ ໓-໖, ວັດທະນະທຳບັນດາເຂດແຄວ້ນເຫຼົ່ານີ້ ໄດ້ຮັບວັດທະນະທຳຮີນດູໃນເຂດ ກ່ອນພຸດທະສະຕະວັດ ຈົນຮອດສະຕະວັດທີ ໓ ແລະມີການຜະສົມ ຜະສານກັບວັດທະນະທຳພຸດໃນພຸດທະສະຕະວັດທີ ໖ ຫາພຸດທະສະຕະວັດທີ ໑໒ ຜັນຂະຫຍາຍມາ ເລື້ອຍໆ ວັດທະນະທຳນີ້ຍັງສົ່ງຜົນໄປຍັງບໍຣິເວນດິນແດນທະວາຣະວະດີ ມີການພົວພັນກັນໂດຍກົງ ຈຶ່ງເກີດແຫຼ່ງຊຸມ ຊົນຂຶ້ນຕາມເສັ້ນທາງແຫ່ງວັດທະນະທຳ ດັ່ງກ່າວຢ່າງໜາແໜ້ນໃນແຂວງໄຊຍະພູມ, ຂອນແກ່ນ, ມະຫາສາຣະຄາມ, ກາລະສິນ, ຮ້ອຍເອັດ, ຍະໂສທອນ ແລະອຸບົນ, ເຊິ່ງພົບຊຸມຊົນຂະໜາດໃຫຍ່ ໃນບໍຣິເວນຝັ່ງຂອງກຳ້ຕາເວັນອອກ ໃນລ່ອງແມ່ນຳ້ເຊບັ້ງໄຟ, ສາຍພູຫີນປູນເຊິ່ງເປັນສິ່ງ ທີ່ລາວເຮົາພົບຫຼັກຖານໃໝ່ ທີ່ສະໜັບສະໜູນທິດສະດີນີ້ ເມື່ອປີ ຄ.ສ ໒໐໐໘, ເຄື່ອງເງິນເຄື່ອງຄຳບ້ານໜອງເຮືອທອງ, ສີມາຫີນສະໄໝສີໂຄດຕະບອງຕອນຕົ້ນ, ໜອງບູຮານ ແລະຄູເມືອງບູ ຮານໃນຝັ່ງ ແມ່ນຳ້ເຊບັງໄຟຝັ່ງໃຕ້, ອັນເປັນເມືອງບູຮານເພາະໃນວັດຖຸເຫຼົ່ານີ້ ເປັນຕົ້ນແມ່ນພາພານເງິນ ແລະໂອຄຳ ຈະເຫັນອັກສອນສະໄໝປັນລະວະ, ວັດຖຸບູຮານເຫຼົ່ານີ້ມີລາຍບູຮານ ເຊິ່ງບໍ່ແມ່ນລາຍຂອງຂອມ ແລະເປັນລາຍທີ່ມີສ່ວນ ຄ້າຍກັບລາຍລາວ ມີຄວາມລະອຽດ ແລະປາຍແຫຼມ, ນອກຈາກນັ້ນຍັງມີເພັດນິນຈີນດາ ປະດັບກະອູບ, ໃນປີດຽວກັນນັ້ນ ຍັງໄດ້ພົບເມືອງບູຮານທີ່ເມືອງເຊໂປນຮຽກວ່າທົ່ງນາເງືອກ ມີຄ້ອງບັ້ງລຸ້ນ ໑ ເປັນວັດທະທຳໄຕລາວບູຮານ ຮ່ວມສະໄໝສີໂຄຕະປຸຣະ.

ວັດທະນະທຳສີມາຫີນ, ພາຊະຫີນ, ພາຊະນາເຄືອງປັ້ນດິນເຜົາ, ວິຫານ, ສະຖູບ, ເຈດີ ເຫຼົ່ານີ້ ພົບຢູ່ຫຼາຍເມືອງສຳຄັນ ເທິງສອງຟາກຝັ່ງແມ່ນຳ້ຂອງ.

ຝັ່ງຂອງຕາເວັນຕົກ ມີຄື.
໑. ເມືອງກາຫຼົງ ທີ່ອຳເພີຄອນສະຫວັນຈັງຫວັດໄຊຍະພູມ.
໒. ເມືອງບູຮານທີ່ວັດພຣະທາດບ້ານເກິ້ງ ທີ່ອຳເພີພູຂຽວ ຈັງຫວັດໄຊຍະພູມ.
໓. ເມືອງກັນທະຣະວິໄຊ ອຳເພີກັນທະຣະວິໄຊ ມະຫາສະລະຄາມ.
໔. ເມືອງຊຽງຫຽນ ອຳເພີມະຫາສາຣະຄາມ
໕. ເມືອງຟ້າແດດສູງຍາງ ອຳເພີກົມມະລາໄສ ແຂວງຮ້ອຍເອັດ.
໖. ເມືອງຈັມປາຂັນ ອຳເພີສຸວັນນະພູມ ຈັງຫວັດຮ້ອຍເອັດ.
໗. ເມືອງນະຄອນຈຳປາສີ ອຳເພີນາດູນ ຈັງຫວັດມະຫາສາຣະຄາມ.
ນະຄອນຈຳປາສີ ເປັນນະຄອນຂະໜາດໃຫຍ່ ໃນສະໄໝສີໂຄຕະປຸຣະ ມີຄູນຳ້ອ້ອມຮອບ ແລະ ມີການຢູ່ອາໄສສືບ ຕໍ່ມາເຖິງສີໂຄຕະບູຣີ, ຊາຍຟອງບູຣີຈົນຮອດສະໄໝລົບບູຣີ, ຊຽງແສນ, ເມືອງດັ່ງ ກ່າວມີເຈດີສະໄໝສີໂຄຕະບູຣີ, ຊາຍຟອງບູຣີຈົນຮອດສະໄໝລົບບູຣີ, ຊຽງແສນຫຼວງຫຼາຍ(ສະໄໝນີ້ ທາງໄທຍ໌ວ່າສະໄໝທວາຣວະດີ) ກາງເມືອງມີເນີນສາສນາສະຖານ ກໍ່ດ້ວຍສີລາແດງ ຊາວບ້ານຮຽກ ວ່າສາລານາງຂາວ, ເປັນທີ່ພົບສີລາຂອມ ທີ່ກ່າວເຖິງພຣະນາມກະສັດ ພຣະບາດກັມຣະເຕັງອັນ ສີວໍຣະມັນເທວະ ເຊິ່ງອາດໝາຍເຖິງພຣະເຈົ້າໄຊຍະວໍຣະມັນທີ ໕ ຫຼືພຣະເຈົ້າໄຊຍະວໍຣະມັນທີ ໖ ກໍເປັນໄດ້, ເຊິ່ງພຣະນາມກະສັດທັງສອງນີ້ ແມ່ນເປັນກະສັດໃນຍຸກທີ່ຂອມເຮືອງ ອຳນາດມາເຖິງສີໂຄຕະບູຣີ, ຈັນທະບູຣີ, ແລະຊາຍຟອງບູຣີໃນລ່ອງນຳ້ເຊບັງໄຟ ແລະນຳ້ງື່ມ.
ສະໄໝສີໂຄດຕະບູຣີ, ລວມໄປຮອດສຸໂຂໄທ ລົບບູລີ ອາຍຸທະຍາ ໃນລ່ອງແມ່ນໍ້າເຈົ້າຍາ ແລະພາກອີສານຂອງໄທຍ, ຈັນທະບູຣີ ແລະຊາຍຟອງນັ້ນ ມີການຂະຫຍາຍວັດທະນະທຳຂອມມາ ຍັງລ່ອງແມ່ນຳ້ຊີ, ມູນ ສ່ວນໃຫ່ເຂົ້າມາທາງສາຍພູ ເຂົາພະນົມດົງຮັກ ນັບຕັ້ງແຕ່ພຸດທະສະຕະວັດທີ ໑໖ ຫຼືນັບແຕ່ສະໄໝພຣະເຈົ້າສຸຣິຍະວໍຣະມັນທີ ໑ ເປັນຕົ້ນມາ ທັງມີປາກົດບູຮານສະຖານ ທີ່ເປັນສາສະໜາສະຖານສີລາແລງ ຢູ່ເປັນໄລຍະຕັ້ງແຕ່ບໍຣິເວນນຳ້ລ່ອງນຳ້ມູນ ຜ່ານໄປທາງແຂວງໄຊະພູມ ຂອນແກ່ນ ມະຫາສະຣະຄາມ ຮ້ອຍເອັດ ເຊິ່ງວັດທະນະທັມຂອມສະໄໝນີ້ ມີສູນກາງຢູ່ ໔ ແຫ່ງຄື ເສດຖະປຸຣະ(ຈຳປາສັກ ເມືອງເກົ່າພະພີນ) ໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວໃນລ່ອງແມ່ນຳ້ຊີມູນ ສ່ວນສູນກາງ ຂອງຂອມ ທີ່ຊາຍຟອງປຸຣະ(ເມືອງຫາດຊາຍຟອງ)ນີ້, ໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວຢູ່ໃນລ່ອງແມ່ນຳ້ງີ່ມ ເຊບັງໄຟ, ນຳ້ເຊບັງຫຽງ, ນຳ້ເຊໂດນ ແລະນຳ້ເຊກອງ, ນຳ້ສົງຄາມ ແຖວມະຫາສາຣະຄາມ, ອຸດອນທານີ, ວຽງ ຈັນຮອດສາຍພູເພັດຊະບູນ ຂ້າມດົງພະຍາໄຟໄປຍັງດິນແດນຂອງທະວາຣະວະດີ ຂອງພວກມອນ, ສ່ວນສູນກາງຂອມທີ່ລົບບູຣີນັ້ນໄດ້ຂະຫຍາຍ ໄປທົ່ວພາກເໜືອຂອງໄທຍປັດຈຸບັນ ໄດ້ພົບຫຼັກຖານປະສາດຂອມສະໄໝນີ້ທັງທີ່ຢູ່ໃນລົບບູຣີ ຕະຫຼອດເມືອງເໜືອ, ສ່ວນສູນກາງຂອມທີຊຽງແສນ ແລະສຸວັນນະໂຄມຄຳນັ້ນ ແມ່ນຂະຫຍາຍຕົວຢູ່ໃນພາກເໜືອຂອງໄທຍ໌ ແລະລາວ, ສ່ວນວັດທະນະທັມຂອມໃນ ເມືອງຊວາ(ຫຼວງພຣະບາງ) ນັ້ນ ມີຫຼັກຖານຖານຢູ່, ຫຼັກຖານເມືອງຂອງຂອມໃນສູນກາງຊຽງແສນ, ສຸວັນນະໂຄມຄຳ ແລະເມືອງຊວານີ້ ມີຫຼັກຖານປາກົດຢູ່ແຕ່ຍັງບໍ່ມີຄວາມເດັ່ນຊັດ.

ການຂະຫຍານຕົວຂອງຂອມໃນຊາຍຟອງນີ້ ເຊື່ອວ່າສູນກາງສຳຄັນທີ່ຊາຍຟອງ ເມືອງຈາກໄດ້ ພົບຫຼັກຖານການສ້າງ ໂຮງໝໍທີ່ເມືອງຫາດຊາຍຟອງ ແລະມີຮູບຂອງກະສັດໄຊຍະວໍຣະມັນ ທີ່ນັ້ນ (ເບິ່ງຮູບທີ່ກົມມະລຽນພຣະທາດຫຼວງ) ເຈດີ ແລະສະຖູບທີ່ຊາຍຟອງສະໄໝນີ້ຍັງປາກົດຮາກຮາກຖານຢູ່, ແລ້ວຈຶ່ງຂະຫຍາຍຕົວໄປຍັງເມືອງວຽງຄຸກ, ເມືອງໜອງ ຫານ້ອຍ, ໜອງຫານຫຼວງຈົນເຖິງຮ້ອຍເອັດ, ໃນປີ 2010 ທາງລາວກໍພົບພະພຸດທະຮູບສີລາສະໄໝຊາຍຟອງ ທີ່ສະຖານທີ່ສ້າງບ້ານຈັດສັນ ແລະສະໜາກ໊ອບແທັງລອງຫຼາຍອົງ ເມືອງບູຮານເຫຼົ່ານີ້ພົວພັນກັນໂດຍກົງກັບເມືອງຈັນທະບູຣີ, ເມືອງເກົ່າບ້ານ ເກິນ, ເມືອງເກົ່າວຽງຄຳ(ປາກະຍຸງ) ເມືອງເກົ່າໃນເມືອງທ່າແຂກ ຄືເມືອງຕຸມພະວາງຟ້າຮ່ວນ(ໜອງເຮືອທອງ) ແລະເມືອງເວີນຊາ ໃນລ່ອງນຳ້ເຊບັງໄຟ, ອາດກ່ຽວພັນອຳນາດໄປຮອດເມືອງເກົ່າເຊໂປນ(ທົ່ງນາເງືອກດ້ວຍ).

- ທົ່ງນາເງືອກນັ້ນ ເປັນສະຖານທີ່ພົບຄ້ອງບັ້ງຣຸ້ນໜຶ່ງ(ຄ້ອງບັ້ງຣຸ່ນໜຶ່ງ ເປັນຄ້ອງບັ້ງທີ່ໃຊ້ໃນພິທີກັມຂອງສາສນາແຖນຟ້າ ທີ່ສາບສຸນເປັນສາສນາຂອງຊົນເຜົ່າລາວ ເຊິ່ງມີອາຍຸແຕ່ ໒໐໐໐ ປີກັບໄປ-ປັດຈຸບັນຢູ່ພິພິດທະພັນປະຕິວັດ ເປັນໜ່ວຍທີ ໗ ທີ່ພົບຢູ່ລາວ ເຊິ່ງສົມບູນ ແລະເປັນໜ່ວຍສົມບູນທີ່ສຸດ ໃນຈຳນວນ ໑໓ ໜ່ວຍທີ່ພົບໃນລາວ) ຄ້ອງບັ້ງນີ້ໄດ້ປະກົດຕົວ ທີ່ທົ່ງ ນາເງືອກ ອັນເປັນທີ່ດຽວກັບສະຖານທີ່ຂຸດຄຳ-ທອງ ເຊໂປນ, ເມື່ອເຮົາພົບຄ້ອງບັ້ງ ທີ່ຝັງລົງດີເລີດ ເຖິງ ໒ ແມັດກວ່າເຊັ່ນນີ້ ມັນບໍ່ແມ່ນເລື່ອງທັມມະດາເລີບ, ການພົບຄ້ອງບັ້ງ ເກົ່າເຊັ່ນນີ້ ມັນເປັນຫຼັກຖານສຳຄັນສຳລັບການຢັ້ງຢືນການຂະຫຍາຍ ຕົວຂອງຄົນເຊື້ອຊາດລາວ ແລະຄົນທີ່ນັບຖືສາສນາແຖນຟ້າ ຍິ່ງມັນຝັງຢູ່ເລີກເດີນກວ່າ ໒ ແມັດ ມັນບິ່ງບອກ ອາຍຸການ ຂອງຊຸມຊົນທີ່ເປັນເຈົ້າຂອງໆມັນດ້ວຍ, ອີກຢ່າງໜຶ່ງເຮົາຍ່ອມວິເຄາະໄດ້ອີກວ່າ ຄ້ອງບັ້ງນັ້ນມັນໄດ້ມາຢູ່ທີ່ນີ້ໄດ້ຈັ່ງໃດ ? ເຈົ້າຂອງຂອງມັນເປັນໃຜ ? ເຂົາມາເຮັດຫຍັງຢູ່ທີ່ນີ້ ? ຫຼືວ່າທີ່ນີ້ເຄີຍເປັນເມືອງຫຼວງຂອງຊຸມຊົນບູຮານມາກ່ອນ ຫຼືເປັນພຽງ ຊຸມຊົນ ເຈົ້າຂອງຄ້ອງບັ້ງ ທີ່ເຂົ້າມາສ້າງນິຄົມ ເພື່ອຂຸດຄົ້ນທອງ-ຄຳ, ຫາກເຮົາຄົ້ນຄວ້າໄປເລື້ອຍໆ ເຮົາຈະເຫັນວ່າ ທີ່ນີ້ ຫາກບໍ່ເປັນເມືອງຫຼວງຂອງຊົນຊາດລາວ-ຂອມ-ຈາມ ແລະອື່ນໆແລ້ວ ຊຸມຊົນນີ້ກໍແມ່ນ ຊຸມຊົນຂອງເຈົ້າຂອງບໍ່ຄຳ, ເມື່ອ ເປັນເຊັ່ນນັ້ນ ນອກຈາກເຮົາຈະພົບຄວາມຈະເລີນຂອງຊຸມຊົນລາວບູຮານແລ້ວ ເຮົາຍັງພົບຫຼັກຖານວ່າ "ລາວຫຼືຄົນບູຮານ ທີ່ນີ້ ເຂົາມີຄວາມຊຳນານດ້ານວິທະຍາສາດມາຮ່ວມ ໒໐໐໐ ປິແລ້ວ" ດັ່ງເຮົາຈະເຫັນຫຼັກຖານໃນຄ້ອງບັ້ງນັ້ນ ຄື.

໑. ວິທະຍາສາດ ການຂຸດຄົ້ນ ແລະຜລິດທອງ-ຄຳ.
໒. ວິຊ່າງຫຼໍ່ຫຼອມທອງ.
໓. ວິຊາສີລປະກຳ.

- ນອກຈາກນັ້ນ ຍັງເຫັນເຖິງ ອະຣະຍະທຳລາວ ທີ່ກ່ຽວພັນກັບການດຳຣົງຊີວິດ ການສັງຄົມວັດທະນະທຳ ແລະສາສະ ໜາດ້ວຍ, ຫາກທາງການໄດ້ມີການຄົ້ນຄວ້າຕໍ່ໄປວ່າ ເຂົາພົບຫຼັກຖານການຂຸດຄົ້ນທອງ-ຄຳ ໃນສະຖານທີດັ່ງກ່າວແລ້ວ ໃນອະນາຄົດນັ້ນ ເຮົາຈະພົບຫຼັກຖານຕໍ່ໄປກວ້າງຂວາງ ແລະຄວບຄຸມໄປຮອດພາກໃຕ້ຂອງໄທຍ໌ ພຸ້ນວ່າອິກທິພົບ ຄ້ອງບັ້ງ ນັ້ນ ໄດ້ມີສູນກາງຢູ່ທີ່ເມືອງສີໂຄດທວາຣາລະວະດີ-ສີວິໄຊ ເປັນພຽງເມືອງທ່າຂອງອະນາຈັກສິໂຄຕະບອງ ເຊິ່ງສູນກາງ ຂອງສຸວັນນະພູມນັ້ນບໍ່ອື່ນໄກ ຄື ສີໂຄດຕະບອງ ໜອງເຮືອທອງ ຫຼືທ່າແຂກເກົ່ານັ້ນເອງ.