ເມື່ອປີ ພ.ສ ໒໔໔໒(໑໘໙໙) ທີ່ເກີດຂື້ນທາງພາກໃຕ້ຂອງລາວກວມລວມທັງພາກອີສານຕອນໃຕ້ ພ້ອມ, ຄວາມຈິງຂະບວນຜີບ້າຜີບຸນນີ້ທາງລາວຮຽກວ່າ “ຂະບວນຜູ້ມີບຸນ” ເກີດຂຶ້ນໃນອານາເຂດແຫ່ງ ນະຄອນຈຳປາສັກທັງສອງຝາກຝັ່ງແມານຳ້ຂອງ ຂະບວນການນີ້ທາງລາວຖືວ່າຂະບວນຂອງຜູ້ຮັກຊາດ ແຕ່ທາງສຍາມ(ໄທຍ໌) ຖືວ່າເປັນໄຟຄຸກຄາມໃຫ້ແກ່ອຳນາດລັດຢ່າງຍິ່ງໃຫຍ່, ຂະບວນການຜີບ້າຜີບຸນຕອນ ນີ້ຈະເວົ້າສະເພາະທີ່ກ່ຽວກັບເມືອງຕະການພືດຜົນເທົ່ານັ້ນ, ເນື່ອງຈາກຂະບວນນີ້ໄດ້ຖືກຍົກຂະບວນມາ ຕັງຖານທີ່ໝັ້ນໃນເມືອງນີ້ ແລະຖືກທາງການສຍາມຍົກພົນມາປາບປາມດ້ວຍ, ເພາະເຫດນັ້ນ ຈຶ່ງຂໍໍກ່າວ ສະເພາະໃນເມືອງຕະການພືດຜົນເທົ່ານັ້ນ ສ່ວນຢູ່ໃນເມືອງອື່ນຫາກພົບຫຼັກຖານຈະນຳມາກ່າວໃຫ້ຮູ້ ເປັນຕອນໆໄປ.
ປະຫວັດຂະບວນຜູ້ມີບຸນ ເຊິ່ງທາງໄທຍຮຽກວ່າຂະບວນການ “ຜີບ້າ-ຜີບຸນ” ນັ້ນ ເດີມແທ້ເປັນໝໍລຳ ກອນ ທ່ຽວລຳກອນຜະຫຍາ ກະຈາຍໄປທົ່ວຫົວເມືອງຕ່າງທັງໃນລາວ ແລະພາກອີ່ສານ(ອີສານສະໄໝນັ້ນ ຍັງຍົກເປັນຫົວເມືອງລາວ ຕາມລັກສະນະການປົກຄແງໄທຍ໌ຢູ່) ຂໍ້ຄວາມການລຳນັ້ນ ເປັນການສັນລະ ເສີນຜູ້ມີບຸນ (ຄົງຈະແມ່ນເລື່ອງພະຍາທັມມິກະລາດ-ເຊິ່ງເລື່ອງນີ້ຍັງຖືກເລົ່າຕິດສົບຕິດປາກປະຊາຊົນ ລາວຊາວຈຳປາສັກຈົນຮອດບັດນີ້) ຈະມາຈາກທິດຕາເວັນອອກ (ເລື່ອງຝາຕີນດຳລີ້ນກ່ານ ຫຼືທອງດຳ ຫຼາວຄຳກໍອາດເປັນໄດ້-ຜູ້ຂຽນ) ແຕ່ໃນຂະນະນັ້ນໝາຍເຖິງອົງແກ້ວ ເຊິ່ງຖືກຍົກຍ້ອງວ່າເປັນຕົວຜູ້ມີບຸນຢູ່ ທາງຝັ່ງ ຊ້າຍແມ່ນຳ້ຂອງ ແລະຄຳກ່າວນັ້ນຈະໃຫ້ຮ້າຍແກ່ອາຳນາດການປົກຄອງສຍາມ(ໄທຍ) ໝໍລຳ ເຫຼົ່ານີ້ເລີ່ມ ຕົ້ນຈາກທາງທິດຕາເວັນອອກ ຕັ້ງແຕ່ສີທັນດອນ ນະຄອນຈຳປາສັກ ເມືອງພິບູນ ແລະ ເດດອຸດົມ ແຍກກັນ ເປັນສີ່ສາຍ, ສາຍທີສາມໄປເມືອງຕະການພືດຜົນ ໃນປີ ພ.ສ ໒໔໔໔ (໑໙໐໑).
ຄົນລາວ ບໍ່ວ່າຈະເປັນລາວທາງພາກໃຕ້ລວມທັງລາວໃນພາກອີ່ສານທັງໝົດດ້ວຍມັກຟັງລຳ ແລະ ໝໍລຳຈະມີອິດທິພົນບົດບາດໃນການສື່ສານແກ່ປະຊາຊົນໄດ້ເປັນຢ່າງດີ ຈຶ່ງເກີດຄວາມເຫຼື້ອມໃສໃນຄວາມ ລຳ ຜະສົມກັບໃນຂະນະນັ້ນ ສະພາບຄວາມເຄ່ັງຕຶງແຫ່ງປະຫວັດສາດຂອງການກອບກູ້ເອກະລາດ ທີ່ຄົນລາວທັງສອງຝາກຝັ່ງມີຄວາມມຸ້ງຫວັງຮ່ວມກັນມີຄວາມເຂັ້ມຂຸ້ນ, ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນເຫື້ຼອມໃສສັດ ທາເປັນຢ່າງຍິ່ງ ໂດຍສະເພາະປະຊາຊົນຊາວລາວໃນແຂວງຈຳປາສັກ-ລວມອຸບົນຫົວເມືອງຕ່າງໆທີ່ເຄີຍ ຂຶ້ນກັບນະຄອນຈຳປາສັກເດີມ ຂະນະນັ້ນຖືກຕັດແບ່ງເປັນສອງຝາກ ຄືບາງສ່ວນຂຶ້ນກັບສຍາມ ແລະອີກ ສ່ວນໜຶ່ງຂຶ້ນກັບຝຣັ່ງ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ມີຂະບວນກູ້ຊາດລາວເກີດຂຶ້ນ.
ຂະບວການຜູ້ມີບຸນ(ຜີບ້າ-ຜີບຸນ) ໃນຂະນະນັ້ນ ນຸ່ງຫົ່ມຂາວ ຊົງຈີວອນເໝືອນພຣະ-ເນນ ແລະມີ ທຽນເຜິ້ງໜັກ ໑ ບາດ ແລະຂັນ ໕ ຂັນ ໘ ເປັນຂອງສຳລັບນົບໄຫວ້ຄຣູ-ອາຈາຣຍ໌ຜູ້ມີບຸນ ມີປອກໃບລານ ຈານຄາຖາສວມໃສ່ຫົວທຸກຄົນ.
ກົນລະຍຸດຂອງຂະບວນການຜູ້ມີບຸນນັ້ນ ເລີ່ມແຮກແມ່ນຂົນຂວາຍໃຫ້ປະຊາຊົນເຂົາເປັນພັກພວກ, ຕໍ່ມາໄດ້ອອກລາຍແທງ(ໃບປິວ-ໜັງສືອິນຕົກ) ເປັນຄຳພະຍາກອນເຊິ່ງມີຢູ່ຫຼາຍສະບັບ ເຊັ່ນໜັງສືອິນຕົກ, ໜັງສືທ້າວພະຍາທັມມິກະຣາດ, ໜັງສືຜູ້ມີບຸນ ແລະຕຳນານພື້ນເມືອງກຸງ(ອາດໝາຍເຖິງພື້ນວຽງກໍ ເປັນ ໄປໄດ້-ຜູ້ຂຽນ)ເປັນຕົ້ນ, ໜັງສືເລົ່ານີ້ຈະກ່າວໂຈມຕີຕໍ່ຣາຊະການໄທຍ໌ ສັນລະເສີນພະຍາທັມມິກະຣາດ ແລະທວາຍເຫດການຂ້າງໜ້າຕ່າງໆ ເຊັ່ນວ່າ
“ປີຊວດຈະມີຍັກ ໗໐໐ ໂຕມາກິນຄົນ ຫຼືພະຍາກອນວ່າ ກາງເດືອນ ໖ ພ.ສ ໒໔໔໔ ຈະເກີດເພດໄພ ໃຫຍ່ຫຼວງ ເງິນຄຳທັງປວງຈະເກີດເປັນຫີນຊາຍໄປໝົດ, ສ່ວນຫີນແຫ່ຈະເກີດເປັນເງິນເປັນຄຳໄປໝົດ, ໝູຈະເປັນຍັກກິນຄົນ ແລ້ວພະຍາທັມມິກະຣາດຜູ້ມີບຸນຈະເປັນໃຫຍ່ໃນໂລກ, ໃຜຢາກພົ້ນໄພໃຫ້ຄັດລອກ ໜັງສືເຫຼົ່ານີ້ ບອກຕໍ່ໆກັນໄປ ໃຜຢາກຮັ່ງມີເງິນຄຳ ກໍໃຫ້ເກັບຫີນມາລວມໄວ້ ໃຫ້ທ້າວທັມມິກະຣາດຊຸບ ເປັນເງິນເປັນຄຳ ຖ້າຢ້ານຕາຍໃຫ້ຂ້າໝູ ກ່ອນເຖິງກາງເດືອນ ໖ ກ່ອນຈະກາຍເປັນຍັກກິນຄົນ.
ເຫດການດັ່ງກ່າວຂ້າງຕົ້ນ ຖືວ່າເປັນກົນລະຍຸດສຳຄັນ ທີ່ທາງຂະບວນການໄດ້ໃຊ້ ຄວາມເຊື່ອຂອງ ສັງຄົມໃນສະໄໝນັ້ນ ຮຽກໂຮມກຳລັງໂດຍສະໝັກໃຈ, ບວກກັບສະຖານະການຂອງຂອງປະຊາຊົນຄົນ ລາວບົນສອງຝາກຝ່ັງແມ່ນຳ້ຂອງ ບໍ່ວ່າຈະຢູ່ໃນຄວາມປົກຄອງຂອງສຍາມ ກໍຄືຢູ່ໃນຄວາມປົກຄອງຂອງ ຝຣັ່ງກໍຕາມ ປະຊາຊົນລາວເຫຼົ່ານັ້ນ ໄດ້ຮັບກັບຄວາມທຸກທໍລະມານກັນການກົດຂີ່ຂ່ົມເຫງ ເມື່ອມີຜູ້ມີບຸນ ມາຊ່ວຍກອບກູ້ເອກະລາດເຂົາ ພວກເຂົາຍ່ອມເຊື່ອ ແລະໄວ້ວາງໃຈຮ່ວມອຸດົມການເປັນທຳມະດາ, ອີກ ທັງຍັງເຫັນວ່າ ການສື່ສານ ຫຼືການຂ່າວນັ້ນ ຖືວ່າເປັນເຄື່ອງມີສຳຄັນຂອງທຸກຂົງເຂດວຽກງານຂອງມະ ນຸດ ຂະບວນການຜູ້ມີບຸນນັ້ນ ເຖິງວ່າເຄື່ອງການສື່ສານບໍ່ທັນສະໄໝກໍຕາມ ແຕ່ກົນລະຍຸດການໃຊ້ສື່ນັ້ນ ແມ່ນທັນສະໄໝທັງໄດ້ຜົນເປັນຢ່າງຍິ່ງ “ຄືໃຊ້ໜັງສືອິນຕົກ ຫາກໃຜພົບເຫັນແລ້ວຈ່ົງຂຽນຕໍ່ ຫາກບໍ່ຂຽນຕໍ່ ກໍຈັກເກີດອັນຕະລາຍແກ່ຜູ້ພົບເຫັນ ແລະຄອບຄົວ” ຕໍ່ບັນຫານີ້ນັບວ່າ ຂະບວນການຜູຸ້ມີບຸນໄດ້ວາງແຜນ ຍຸດທະສາດໄດ້ດີ ແລະທັນຕໍ່ສະພາບເຫດການສົມຄວນ, ເນື່ອງຈາກຄົນໄໃນສະໄໝນັ້ນ ຍ່ອມທຸກທໍລະ ມານຈາກການຂົ່ມເຫັງເຕັກເຕັກຈາກເຈົ້າອານານຄົມຢູ່ແລ້ວ ບໍ່ວ່າຈະຢູ່ໃນຄວາມຄຸ້ມຄອງຂອງສຍາມໃນ ຝັ່ງຂວາກໍຕາ ຫຼືຢູ່ໃນຄວາມຄຸ້ມຄອງຂອງຝຣັ່ງທາງຝັ່ງຊ້າຍກໍຕາມ ຄົນລາວທັງສອງຝັ່ງດ້ວຍແຕ່ເປັນຜູ້ ຖືກກະທຳທັງນັ້ນ, ເມື່ອມີການກ້າວອ້າງເຊັ່ນນັ້ນ ກໍຍ່ອມໃຫ້ເຂົາຕ້ອງທຳ ໂດຍບໍ່ຕ້ອງຄິດ, ດ້ວຍເຫດນີ້ ການສືສານຂອງຂະບວນການຈຶ່ງໄດ້ຮັບຜົນ ຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງກວ້າງຂວາງ.
ເມື່ອຣາຊາດອນໄດ້ຍິນ ກໍຊ່າລືກັນຕ່າງໆນານາ ເນື່ອງຈາກວິທີການສ້າງຄວາມຢ້ານກົວແລ້ວ ຍັງມີທາງອອກໃຫ້ສາມາດທີ່ຂະປົກປ້ອງຕົນເອງຈາກໄພພິບັດໄດ້ ໂດຍດະຈາຍຂ່າວວ່າ “ຖ້າໃຜນຳເອົາຫີນ ຂ້າງວັດ ນຳໄປເຂົ້າພິທີ ກໍ່ເຈດີຕາບເຖິງວັນອາທິດ ຂຶ້ນ ໑໕ ຄ່ຳ ເດືອນ ໔ ປີສະຫຼູ ກົງກັບວັນທີ ໒໓ ມະນາ ໒໔໔໔ ຫີນນັ້ນຈະກາຍເປັນເງິນເປັນຄຳ, ຫາກໃຜມີໂຕມ້ອນຈະກາຍເປັນງູກັດເຈົ້າຂອງ ຄວາຍຕູ້ຈະກາຍ ເປັນຍັກຂຶ້ນກິນຄົນ ແລະຮາກຝອຍລະອຽດຢູ່ຕາມຝ່ັງນຳ້ຈະກາຍເປັນໄໝ ຜູ້ຍິງທີ່ຍັງບໍ່ທັນແຕ່ງງານກໍໃຫ້ ຮີບແຕ່ງ ບໍ່ດັ່ງນັ້ນຍັກຈະມາຈັບກິນ, ວັນທີ ໒໔ ມີນາ ໒໔໔໔ ຈະເກິດລົມພະຍຸພັດຄົນປິວໄປວ່ອນໆ ແລະ ມືດ ໗ ວັນ ໗ ຄືນ, ໃຫ້ຫາໄມ້ລີ້ນຟ້າ ມາໄວ້ຈູດໄຟ ແລະໃຫ້ປູກສິງໃຄໄວ້ຂັ້ນໃດເພື່ອກັນລົມພັດ.
ເມື່ອການແກ້ບັນຫາຂອງຂ່າວແລ້ວ ເຫັນວ່າມີການກະກຽມ ແລະວາງແຜນໄວ້ລະອຽດ, ສິ່ງທີ່ກ່າວ ນັ້ນລ້ວນແຕ່ເປັນສິ່ງທີ່ນຳມາເປັນເຄື່ອງຍຸດທະພັນໄດ້, ໂດຍສະເພາະເລື່ອງການລວບລວມກຳລັງນັ້ນ ແມ່ນການໃຫ້ “ຜູ້ຍິງທີ່ບໍ່ມີຜົວຫາຜົວນັ້ນ” ເປັນການຮີບໂຮມກຳລັງທີ່ດີທີ່ສຸດ.
ເຫດການຂະບວນຜູ້ຮັກຊາດລາວໃນພາກໃຕ້ ແລະພກາອີສານຈະເປັນເຊັ່ນໃດ (ລໍອ່ານຕໍ່ໄປ)
