ຄົ້ນຄວ້າໂດຍ: ພອຄ.ເນືອງພິລັກ ໂຊຕິທອນ
(ຮອງ ຜອ.ວິທະຍາໄລສົງ ອົງຕື້)
ເມື່ອເຮົາພົບບົດຂຽນກ່ຽວກັບບົດຂຽນ ຫຼືເລື່ອງລາວກ່ຽວກັບຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີຜີນັ້ນ ມັກຈະເຮັດໃຫ້ເນື້ອຄວາມ ແລະຂໍ້ມູນບາງຂໍ້ມູນຂາດຫາຍໄປ ຍິ່ງການຂຽນຊື່ "ຄອນພຣະເພງ" ຖືກກຳນົດດ້ວຍສຳນຽງພາສາກາງແລ້ວ ຄວາມໝາຍຂອງຄອນພຣະເພງກໍປ່ຽນແປງໄປ ບໍ່ສະເພາະແຕ່ຄົນຕ່າງຖິ່ນ ແມ່ນກະທັງຄົນທ້ອງຖິ່ນເອງກໍຮຽກຊື່ຄອນພຣະເພງ ປ່ຽນໄປຕາມໜັງສືທີ່ຂຽນໄວ້ເປັນທາງການນັ້ນ ຍິ່ງໄປກວ່ານັ້ນຄົນທົ່ວໄປຍັງເຂົ້າໃຈວ່າ ຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີຜີເປັນສະຖານທີ່ດຽວກັນດ້ວຍ, ເພື່ອໃຫ້ບັນດາທ່ານທີ່ສົນໃຈໄດ້ຮັບຮູ້ເລື່ອງລາວຂອງຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີ່ຜີຖືກຕ້ອງຂຶ້ນກວ່າເດີມ ຈຶ່ງໄດ້ຄົ້ນຄວ້າ ວິໄຈ ຄວາມເປັນມາມາສະດໜີໃຫ້ແກ່ທ່ານຮັບຮູ້ດັ່ງນີ້.
ອັນວ່າ ຄອນພຣະເພງ ກັບຫຼີ່ນັ້ນ ມີຄົນເຂົ້າໃຈວ່າແມ່ນທີ່ດຽວກັນ, ທີ່ແທ້ຄອນພຣະເພງບໍ່ແມ່ນທີ່ດຽວກັນກັບຫຼີ່ຜີ ເພາະຄອນພຣະເພງ (ແມ່ນຮູບທີ່ເອົາມາໂຊວ໌ນັ້ນ) ຢູ່ຝັ່ງຕາເວັນອອກຕິດກັບຝັ່ງເມືອງ(ຝັ່ງຕາເວັນອອກແຜ່ນດິນໃຫຍ່) ດ້ານໜຶ່ງຕິດກັບດອນຊື່ດຽວກັນ(ດອນພຣະເພງ) ສ່ວນຫຼີ່ຜີນັ້ນຢູ່ຝັ່ງດ້ານຕາເວັນຕົກຂອງດອນພຣະເພັງນັ້ນອອກໄປ ເຊິ່ງມີດອນເດດ ດອນສົມຂັ້ນໄວ້ ຄືຢູ່ລະຫວ່າງດອນເດດກັບດອນຄອນ(ສ່ວນຢູ່ລະຫວ່າງດອນເດດກັບດອນຄອນນັ້ນເຂົາຮຽກວ່າ ແກ້ງປັກຕູເມືອງ, ຫາກນັກທ່ອງທ່ຽວຢາກໄປທ່ຽວທີ່ນັ້ນແມ່ນຕ້ອງໄດ້ຂີ່ເຮືອໄປ ລົງເຮືອທີ່ບ້ານນາກະສັງ.
ກ. ຄອນພຣະເພງ ຊາວທ້ອງຖີ່ນສຽງເດີມ ຈະຮຽກອອກສຽງວ່າ “ເພງ” ບໍ່ໄດ້ອອກສຽງ “ເພັງ” ເພາະຄວາມໝາຍທີ່ແທ້ຈິງ ມີທີ່ມາຢ່າງນ້ອຍສອງທາງ, ອິງຕາມຄວາມເປັນຈິງຕາມຮູບສັບຣະຫວ່າງ “ເພັງ” ກັບ “ເພງ” ມີທີມາດັ່ງນີ້:
- ຄຳວ່າ “ເພັງ” ໝາຍຄວາມວ່າ “ເຕັມ” ຫຼື “ຮຸ່ງ” ຫຼື “ແຈ້ງ” ເຊັ່ນ “ເດືອນເພັງແຈ້ງ ແສງສ່ອງເຮືອງໃສ ຍາມຣາຕຣີ ສິວິໄລຮຸ່ງເຮືອງສະເທືອງຟ້າ” ສະນັ້ນຄຳວ່າ “ພຣະ” ມາຈາກພາສາປາລີວ່າ “ວຣ” ແປງວ່າ “ປະເສີດ, ດີ” ແລ້ວແປງ “ວ” ໃຫ້ເປັນ “ພ” ຈຶ່ງໄດ້ ຄຳວ່າ “ພຣ” ໃນພາສາປາລີສຣະ “xະ” ຈະບໍ່ມີຮູບ ໃນອັກສອນທຸກຕົວຍ່ອມມີສຣະ “xະ” ຕິດພັນຢູ່ນຳສະເໝີ ດ້ວຍເຫດນັ້ນ ເມື່ອມາຂຽນເປັນພາສາລາວແລ້ວ ຈຶ່ງຕ້ອງເອົາສຣະ “xະ” ມາຂຽນໄວ້ຫຼັງ ຈຶ່ງອ່ານວ່າ “ພຣະ” ແລະ ແລ້ວຄອນນີ້ ຈຶ່ງມີຊື່ວ່າ “ພຣະເພງ” (ມີທີ່ມາຈະອະທິບາຍໃນຄວາມເປັນມາຂອງຊື່ ເມື່ອຊາວເໜືອໄປເຫັນເຂົ້າ ກໍຮຽກວ່າຄອນພະເພັງ, ເພາະຄົນທາງເໜືອ ເມື່ອຂຽນ “ເພງ” ຈະຂຽນວ່າ “ເພັງ” ຈຶ່ງເຊື່ອວ່າຂຽນບໍ່ຖືກຕາມຄວາມໝາຍເດີມຂອງ ຊື່ຂຽນແຫ່ງນີ້, ເພາະຄຳວ່າ "ເພງ" ໝາຍເຖິງ "ສຽງມ່ວນ, ສຽງອ່ອນຊ້ອຍ". ຈຶ່ງມີທີ່ມາ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງຊື່ “ຄອນພຣະເພງ” ນັ້ນມີທີ່ມີສອງກະແສອີກດັ່ງນີ້ ຄື:
໑. ຄອນພຣະເພງ ທີ່ຊາວໂລກໃຫ້ສັນຍານາມວ່າ “ແອງກລາຕາເວັນອອກ” ນີ້ ເມື່ອກ່ອນຈະມີສຽງດັງ ກ້ອງກັງວານໄກໄປຮອດຈຳປາສັກ ແລະພູພຽງບໍຣິເວນ, ທາງຕາເວັນອອກດຮອດສາຍພູແດນແກວ, ທາງໃຕ້ຮອດກະແຈະ, ທາງຕາເວັນຕົກຮອດເມືອງຕ່ຳ(ສຸຣິນ) ເພາະມີຄຳໜຶ່ງ ຄົນທາງໃຕ້ກ່ອນບົດປ່ອຍ ປີ ໑໙໗໕ ກັບຄືນໄປ ມັກເວົ້າຄຳກ່ອມລູກວ່າ “ຮອດມາຕ່ຳເຮົາໄດ້ກິນປາ ຮອດເມືອງຜາເຮົາໄດ້ກິນເຂົ້າ” ມີຄຳກ່າວອີກຄຳໜຶ່ງວ່າ “ເມື່ອຊາວສີພັນດອນໄປພູພຽງບໍຣິເວນ ຫາກຢາກຮູ້ວ່າສີພັນດອນຢູ່ທີ່ໃດ ຂຶ້ນຕົ້ນໄມ້ຈະຍິນສຽງຄອນພຣະເພງດັງ ກໍຈາມາຍັງສີພັນດອນຖືກ” ສຽງນີ້ດັງຕລອດຍາມແລ້ງ ແລະ ຝົນ, ຈົນມາຮອດສະໄໝຝຣັ່ງເຂົ້າມາປົກຄອງລາວ ພວກເຂົາຈະລ່ອງແພໄມ້ສັກຈາກບໍ່ແກ້ວ ໄຊຍະບູຣີ ດ້ວຍເພຕາມລຳແມ່ນ້ຳຂອງ ລົງໄປທະເລຈີນໃຕ້ ເມື່ອໄປຮອດທາງດອນຄອນແລ້ວ ເຂົາຈະປ່ອຍແພລົງແກ້ງ ແຕ່ຈະບັງຄັບໃຫ້ແພໄມ້ສັກໄປທາງດອນເດດ ແລະດອນຄອນ ແຕ່ມາມີແພໄມ້ສັກຂະບວນໜຶ່ງໄດ້ໄຫຼໄປທາງຕາເວັນອອກ ເລີຍໄປຕົກທາງຄອນພຣະເພງ ແລະແລ້ວໄມ້ສັກຈຶ່ງໄປຕົກຖືກລິ້ນຫີນທີ່ທຳໃຫ້ມີສຽງດັງຂອງຄອນພຣະເພງນັ້ນ ແຕ່ນັ້ນມາສຽງເພງແຫ່ງຄອນພຣະເພງນັ້ນ ກໍບໍ່ດັງເລີຍແຕ່ບັດນັ້ນ, ຍັງຄົງຍັງດັງເທົ່າປັດຈຸບັນນີ້ ແຕ່ຍາມຝົນເທົ່ານັ້ນ ສຽງຄອນພຣະເພງຈະດັງສະເພາະຍາມຝົນ ເວລາ ໓-໔ ໂມງໃກ້ຊິແຈ້ງ ຈະດັງຮອດເມືອງໂຂງ, ເມືອງແສນ, ຂະເໝົາ ຖ້າໃຜໄປທາງສີພັນດອນຍາມນັ້ນ ກໍໃຫ້ສັງເກດເບິ່ງ ຜູ້ຂຽນເກີດທີ່ດອນຂະເໝົາ, ເມືອງແສນ, ສະນັ້ນ ຄຳວ່າຄອນພຣະເພງ ນັ້ນມີທີ່ມາຈາກ ສຽງຄອນພຣະເພງ ດັງເໝືອນສຽງເພງຈາກສະຫວັນ, ໝາຍຄວາມວ່າສຽງເພງທີ່ປະເສີດນັ້ນເອງ.
໒. ກະແສງທີສອງນີ້ ຄືວ່າ ທີ່ຄອນພຣະເພງນັ້ນ ບໍ່ວ່າຍາມແລ້ງ ແລະຍາມຝັນສຽງຄອນພຣະເພງກໍດັງເໝືອນສຽງເພງຮອດບັດນີ້ ຂໍເຊີນໄປສຳຜັດເອງຫາກມີເວລາ ເພາະແຖວນັ້ນເມື່ອກ່ອນເປັນປ່າສົມບູນ ມີສັດສາວາສິ່ງຮ້ອງຂັບຂານ ກ່ອມກັບສຽງນ້ຳຕົກຕາດ ເລີຍກາຍເປັນສຽງເພັງເໝືອນດັງສວາງສະຫວັນ.
ສ່ວນຄຳວ່າຫຼີຜີນັ້ນ ມີທີ່ມາ ແລະຄວາມໝາຍ ໔ ກະແສ ດັ່ງນີ້ຄື:
໑. ກະແສງທີໜຶ່ງ ມາຈາກໜັງສືພຣະລັກພຣະຣາມ ອັນເປັນວັນນະກັມເອກຂອງລາວ, ເຣື່ອງໜຶ່ງດຽວນີ້ ຊອກຫາອ່ານຍາກ ແຕ່ມີສະບັບພາສາລາວ ທີ່ຂ້າພຣະເຈົ້າມີໄວ້ ທັງສອງເຫັ້ຼມເລີຍ, ມີເຣື່ອງລາວດັ່ງນີ້,
“ເມື່ອພຣະລັກພຣະຣາມ ໄດ້ນາງສີດາກັບຄືນມາແລ້ວ, ກໍເດີນທາງກັບມາຍັງເມືອງຈັນທະບູລີ ເມື່ອມາຮອດສະຖານທີ່ແຫ່ງໜຶ່ງ ບໍຣິເວນມະຫານະທີສີທັນດອນ(ສີທັນຕະຣະ) ທີ່ນັ້ນບໍ່ມີດອນຈັກດອນເລີຍ ເປັນວັງນ້ຳທີ່ກວ້າງຮຽກວ່າສະໝຸດ, ພໍດີເວລາໃກ້ຄ່ຳ ຈຶ່ງຈະພັກນອນແຮມຄືນ ພຣະລັກເຫັນວ່າຖ້ານອນທີ່ຝັ່ງກໍຢ້ານບໍ່ມີຄວາມປອດໄພ ພຣະລັກຈຶ່ງຍິງສອນລົງໄປຍັງມະຫານະທີສີທັນດອນ ແລະປາຖໜາໃຫ້ເປັນດອນ ຈຶ່ງເກີດມີດອນໜຶ່ງຂຶ້ນມາ ພຣະລັກຈຶ່ງເຊີນພຣະຣາມ ແລະນາງສີດາໄປທີ່ດອນນັ້ນ ແລ້ວນິມິດຜາສາດຂຶ້ນໃນນດອນນັ້ນ, ໃນຂະນະນັ້ນເອງລາບພຣະນາສວນ ເມື່ອຮູ້ວ່າພຣະຣາມມາຕາມເອົານາງສີດາກັບຄືນແລ້ວ ກໍຕິດຕາມມາຈຶ່ງມາທັນທີ່ມະຫານະທີສີທັນດອນນັ້ນ ຈື່ງເກີດສົງຄາມຂຶ້ນທີ່ນັ້ນ, ຝ່າຍພຣະລັກຢູ່ທາງເໜືອ ສ່ວນພຣະນາສວນຢູ່ທາງໃຕ້ ສົງຄາມຣະຫວ່າງລາບພຣະນາສວນ ກັບພຣະລັກພຣະຣາມຈຶ່ງເກີດຂຶ້ນທີ່ນັ້ນ.
ທາງຝ່າຍລາບພຣະນາສວນຈຶ່ງແຕ່ງໃຫ້ຄຸດ ແລະນາກກໍ່ກຳແພງຂຶ້ນຕັນແມ່ນ້ຳ ເພື່ອຫວັງຈະໃຫ້ນ້ຳນັ້ນຖ້ວມດອນ ແຕ່ຍ້ອນອິດທິຣິດຂອງສອນ ເຖິງວ່ານ້ຳຈະຖ້ວມຫຼາຍພຽງໃດກໍຕາມ ນ້ຳບໍ່ສາມາດຖ້ວມດອນນັ້ນໄດ້ດ ແຕ່ວ່ານ້ຳຈະຖ້ວມບໍຣິວານຂອງພຣະລັກພຣະຣາມ ແລະປະຊາຊົນ ພຣະຣາມຈຶ່ງສັ່ງໃຫ້ ຫະນຸມານ ໄປມ້າງກຳແພງຫີນເປັນຊ່ວງໆ ຄົນທັງຫຼາຍຈຶ່ງຮຽກວ່າ “ຫຼີ່” ຫະນຸມານນັ້ນ ໄປເຫັນນາງມັດສາງາມຫຼາຍ ຈຶ່ງໄປກ້ຽວພາລາສີ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ຫະນຸມານບໍ່ສາມາດມ້າງກຳແພງຫິນຕັນນ້ຳນະທີໄດ້ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ສະຖານທີ່ນັ້ນ ເປັນຄອນທ້າງຕັນນ້ຳຂອງຮອດບັດນີ້, ຈຶ່ງເກີດເປັນດອນ ແລະຄອນຕ່າງໆ ລວມທັງຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີຜີດ້ວຍ.
ໃນຂະນະນັ້ນເອງ ການສົງຄາມຍັງດຳເນີນໄປຢ່າງຮຸນແຮງເຮັດໃຫ້ບໍຣິວານຂອງທັງສອງຕາຍຕົກລົງນ້ຳ ໄຫຼໄປເປີະຫຼີ່ຫີນນັ້ນເໝັ້ນສະເອືອນ ຄົນທັງຫຼາຍຈຶ່ງຮຽກວ່າ “ຫຼີຜີ” ແຕ່ບັດນັ້ນມາ, ສ່ວນດອນຕ່າງໆ ທີ່ມີຫຼາຍກວ່າພັນດອນໃນເຂດນັ້ນ ກໍເກີດຈາກອຳນາດອິດທິຣິດຂອງລາບພຣະນາສວນ ໄດ້ໄປຂົນເອົາພູ ແລະ ຫີນມາໂຍນໃສ່ພຣະລັກ ພຣະຣາມ ທາງພຣະລັກ-ພຣະລາມກໍເອົາສອນຍິງ ກໍປ້ອງກັນດ້ວຍອິດທິຣິດໄປຕົກລົງນ້ຳ ກໍກາຍເປັນດອນ ຕົກລົງດິນກາຍເປັນພູ ສະນັ້ນ ທີ່ດອນໂຂງຈຶ່ງມີພູຫຼາຍເຖິງ ໙໙ ໜ່ວຍພູ(ຕາມການເລົ່າຂານກັນ)
໒. ກະແສທີສອງ ແມ່ນມີເນື້ອຄວາມຕາມເລົ່າຂານຂອງຊາວທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ອິງຕາມຄວາມເປັນຈິງທາງພູມສາດ ກາຍະພາບ, ທີ່ບໍຣິເວນທີເປັນຫຼີ່ຜີນັ້ນ ເປັນຕາດເປັນຄອນຫຼາຍ ຄ້າຍຫຼີ່ ເມື່ອຄົນຕາຍຕົກນ້ຳ ຫຼືສັດຕາຍຕົກນ້ຳໄດ້ໄຫຼໄປເປີະຫຼີ່ຕາດຄອນທີ່ນັ້ນ ຊາວພື້ນເມືອງຈຶ່ງຮຽກທີ່ນັ້ນວ່າຫຼີ່ຜີ, ອັນນີ້ຢືນຢັນໄດ້ສະໄໝຍັງນ້ອຍມີຄົນຕາຍຕົກນ້ຳ ຢູ່ທາງດອນເໜືອຫາຄາບບໍ່ໄດ້ ຊາວບ້ານຈຶ່ງພາກັນໄປຫາທີ່ແຖວຫຼີ່ຜີດກໍເຫັນສົມປະສົງ.
໓. ອິງຕາມວັດທະນະທັມໃນບຣິເວນນີ້ ຈະເຮັດຫຼີ່ເພື່ອຕັນເອົາປາ ແຕ່ມີສັດ ແລະຄົນຕາຍດິກນ້ຳ ໄຫຼໄປເຂົ້າຫຼີ່ ຄົນຈຶ່ງຮຽກວ່າ “ຫຼີຜີ”.
໔. ອິງຕາມວັດທະນະທັມເຊັ່ນກັນ ຊາວດອນແຖວນີ້ ເຮັດຫຼີ່ເອົາປາ ປາທີ່ຂຶ້ນມາເຂົ້າຫຼີຕ້ອງຕາຍເປັນຜີທຸກຕົວ ເວັ້ນເສັຍແຕ່ເອົາບໍ່ໝົດແລ້ວ ຈຶ່ງປ່ອຍລົງນ້ຳຄືນ (ເມື່ອ ໑໐-໑໕ ປີຄືນຫັຼງ ມີປະເພນີວ່າ ຖ້າຫຼີ່ໃດເອົາປາບໍ່ໝົດໃນຫຼີ່ຂອງຕົນກໍໃຫ້ຮ້ອງຖາມຄົນອື່ນວ່າຊິເອົາບໍ ? ຖ້າບໍ່ມີໃຜເອົາໃຫ້ປ່ອຍລົງນ້ຳຄືນ)
ໃນປັດຈຸບັນນີ້ ຫຼີ່ຜີ ແລະຄອນພຣະເພງໄດ້ກາຍເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ນັກທ່ອງທ່ຽວທັງໃນ ແລະນອກປະເທດ ຍ່ອມຮູ້ຈັກກັນດີ ຫາກທ່ານທັງຫຼາຍ ມີໂອກາດໄປທາງເມືອງໂຂງສີພັນດອນ ກໍຢ່າພາດທີ່ຈະໄປເບິ່ງສອງຄອນທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ນີ້ສວຍງາມ ຕ່າງກັນ ໄປຍາມໃດກໍໄດ້ສີສັນ ແລະອັດຖະຣົດທີ່ບໍ່ມີວັນລືມເລີຍ
(ຮອງ ຜອ.ວິທະຍາໄລສົງ ອົງຕື້)
ເມື່ອເຮົາພົບບົດຂຽນກ່ຽວກັບບົດຂຽນ ຫຼືເລື່ອງລາວກ່ຽວກັບຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີຜີນັ້ນ ມັກຈະເຮັດໃຫ້ເນື້ອຄວາມ ແລະຂໍ້ມູນບາງຂໍ້ມູນຂາດຫາຍໄປ ຍິ່ງການຂຽນຊື່ "ຄອນພຣະເພງ" ຖືກກຳນົດດ້ວຍສຳນຽງພາສາກາງແລ້ວ ຄວາມໝາຍຂອງຄອນພຣະເພງກໍປ່ຽນແປງໄປ ບໍ່ສະເພາະແຕ່ຄົນຕ່າງຖິ່ນ ແມ່ນກະທັງຄົນທ້ອງຖິ່ນເອງກໍຮຽກຊື່ຄອນພຣະເພງ ປ່ຽນໄປຕາມໜັງສືທີ່ຂຽນໄວ້ເປັນທາງການນັ້ນ ຍິ່ງໄປກວ່ານັ້ນຄົນທົ່ວໄປຍັງເຂົ້າໃຈວ່າ ຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີຜີເປັນສະຖານທີ່ດຽວກັນດ້ວຍ, ເພື່ອໃຫ້ບັນດາທ່ານທີ່ສົນໃຈໄດ້ຮັບຮູ້ເລື່ອງລາວຂອງຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີ່ຜີຖືກຕ້ອງຂຶ້ນກວ່າເດີມ ຈຶ່ງໄດ້ຄົ້ນຄວ້າ ວິໄຈ ຄວາມເປັນມາມາສະດໜີໃຫ້ແກ່ທ່ານຮັບຮູ້ດັ່ງນີ້.
ອັນວ່າ ຄອນພຣະເພງ ກັບຫຼີ່ນັ້ນ ມີຄົນເຂົ້າໃຈວ່າແມ່ນທີ່ດຽວກັນ, ທີ່ແທ້ຄອນພຣະເພງບໍ່ແມ່ນທີ່ດຽວກັນກັບຫຼີ່ຜີ ເພາະຄອນພຣະເພງ (ແມ່ນຮູບທີ່ເອົາມາໂຊວ໌ນັ້ນ) ຢູ່ຝັ່ງຕາເວັນອອກຕິດກັບຝັ່ງເມືອງ(ຝັ່ງຕາເວັນອອກແຜ່ນດິນໃຫຍ່) ດ້ານໜຶ່ງຕິດກັບດອນຊື່ດຽວກັນ(ດອນພຣະເພງ) ສ່ວນຫຼີ່ຜີນັ້ນຢູ່ຝັ່ງດ້ານຕາເວັນຕົກຂອງດອນພຣະເພັງນັ້ນອອກໄປ ເຊິ່ງມີດອນເດດ ດອນສົມຂັ້ນໄວ້ ຄືຢູ່ລະຫວ່າງດອນເດດກັບດອນຄອນ(ສ່ວນຢູ່ລະຫວ່າງດອນເດດກັບດອນຄອນນັ້ນເຂົາຮຽກວ່າ ແກ້ງປັກຕູເມືອງ, ຫາກນັກທ່ອງທ່ຽວຢາກໄປທ່ຽວທີ່ນັ້ນແມ່ນຕ້ອງໄດ້ຂີ່ເຮືອໄປ ລົງເຮືອທີ່ບ້ານນາກະສັງ.
ກ. ຄອນພຣະເພງ ຊາວທ້ອງຖີ່ນສຽງເດີມ ຈະຮຽກອອກສຽງວ່າ “ເພງ” ບໍ່ໄດ້ອອກສຽງ “ເພັງ” ເພາະຄວາມໝາຍທີ່ແທ້ຈິງ ມີທີ່ມາຢ່າງນ້ອຍສອງທາງ, ອິງຕາມຄວາມເປັນຈິງຕາມຮູບສັບຣະຫວ່າງ “ເພັງ” ກັບ “ເພງ” ມີທີມາດັ່ງນີ້:
- ຄຳວ່າ “ເພັງ” ໝາຍຄວາມວ່າ “ເຕັມ” ຫຼື “ຮຸ່ງ” ຫຼື “ແຈ້ງ” ເຊັ່ນ “ເດືອນເພັງແຈ້ງ ແສງສ່ອງເຮືອງໃສ ຍາມຣາຕຣີ ສິວິໄລຮຸ່ງເຮືອງສະເທືອງຟ້າ” ສະນັ້ນຄຳວ່າ “ພຣະ” ມາຈາກພາສາປາລີວ່າ “ວຣ” ແປງວ່າ “ປະເສີດ, ດີ” ແລ້ວແປງ “ວ” ໃຫ້ເປັນ “ພ” ຈຶ່ງໄດ້ ຄຳວ່າ “ພຣ” ໃນພາສາປາລີສຣະ “xະ” ຈະບໍ່ມີຮູບ ໃນອັກສອນທຸກຕົວຍ່ອມມີສຣະ “xະ” ຕິດພັນຢູ່ນຳສະເໝີ ດ້ວຍເຫດນັ້ນ ເມື່ອມາຂຽນເປັນພາສາລາວແລ້ວ ຈຶ່ງຕ້ອງເອົາສຣະ “xະ” ມາຂຽນໄວ້ຫຼັງ ຈຶ່ງອ່ານວ່າ “ພຣະ” ແລະ ແລ້ວຄອນນີ້ ຈຶ່ງມີຊື່ວ່າ “ພຣະເພງ” (ມີທີ່ມາຈະອະທິບາຍໃນຄວາມເປັນມາຂອງຊື່ ເມື່ອຊາວເໜືອໄປເຫັນເຂົ້າ ກໍຮຽກວ່າຄອນພະເພັງ, ເພາະຄົນທາງເໜືອ ເມື່ອຂຽນ “ເພງ” ຈະຂຽນວ່າ “ເພັງ” ຈຶ່ງເຊື່ອວ່າຂຽນບໍ່ຖືກຕາມຄວາມໝາຍເດີມຂອງ ຊື່ຂຽນແຫ່ງນີ້, ເພາະຄຳວ່າ "ເພງ" ໝາຍເຖິງ "ສຽງມ່ວນ, ສຽງອ່ອນຊ້ອຍ". ຈຶ່ງມີທີ່ມາ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງຊື່ “ຄອນພຣະເພງ” ນັ້ນມີທີ່ມີສອງກະແສອີກດັ່ງນີ້ ຄື:
໑. ຄອນພຣະເພງ ທີ່ຊາວໂລກໃຫ້ສັນຍານາມວ່າ “ແອງກລາຕາເວັນອອກ” ນີ້ ເມື່ອກ່ອນຈະມີສຽງດັງ ກ້ອງກັງວານໄກໄປຮອດຈຳປາສັກ ແລະພູພຽງບໍຣິເວນ, ທາງຕາເວັນອອກດຮອດສາຍພູແດນແກວ, ທາງໃຕ້ຮອດກະແຈະ, ທາງຕາເວັນຕົກຮອດເມືອງຕ່ຳ(ສຸຣິນ) ເພາະມີຄຳໜຶ່ງ ຄົນທາງໃຕ້ກ່ອນບົດປ່ອຍ ປີ ໑໙໗໕ ກັບຄືນໄປ ມັກເວົ້າຄຳກ່ອມລູກວ່າ “ຮອດມາຕ່ຳເຮົາໄດ້ກິນປາ ຮອດເມືອງຜາເຮົາໄດ້ກິນເຂົ້າ” ມີຄຳກ່າວອີກຄຳໜຶ່ງວ່າ “ເມື່ອຊາວສີພັນດອນໄປພູພຽງບໍຣິເວນ ຫາກຢາກຮູ້ວ່າສີພັນດອນຢູ່ທີ່ໃດ ຂຶ້ນຕົ້ນໄມ້ຈະຍິນສຽງຄອນພຣະເພງດັງ ກໍຈາມາຍັງສີພັນດອນຖືກ” ສຽງນີ້ດັງຕລອດຍາມແລ້ງ ແລະ ຝົນ, ຈົນມາຮອດສະໄໝຝຣັ່ງເຂົ້າມາປົກຄອງລາວ ພວກເຂົາຈະລ່ອງແພໄມ້ສັກຈາກບໍ່ແກ້ວ ໄຊຍະບູຣີ ດ້ວຍເພຕາມລຳແມ່ນ້ຳຂອງ ລົງໄປທະເລຈີນໃຕ້ ເມື່ອໄປຮອດທາງດອນຄອນແລ້ວ ເຂົາຈະປ່ອຍແພລົງແກ້ງ ແຕ່ຈະບັງຄັບໃຫ້ແພໄມ້ສັກໄປທາງດອນເດດ ແລະດອນຄອນ ແຕ່ມາມີແພໄມ້ສັກຂະບວນໜຶ່ງໄດ້ໄຫຼໄປທາງຕາເວັນອອກ ເລີຍໄປຕົກທາງຄອນພຣະເພງ ແລະແລ້ວໄມ້ສັກຈຶ່ງໄປຕົກຖືກລິ້ນຫີນທີ່ທຳໃຫ້ມີສຽງດັງຂອງຄອນພຣະເພງນັ້ນ ແຕ່ນັ້ນມາສຽງເພງແຫ່ງຄອນພຣະເພງນັ້ນ ກໍບໍ່ດັງເລີຍແຕ່ບັດນັ້ນ, ຍັງຄົງຍັງດັງເທົ່າປັດຈຸບັນນີ້ ແຕ່ຍາມຝົນເທົ່ານັ້ນ ສຽງຄອນພຣະເພງຈະດັງສະເພາະຍາມຝົນ ເວລາ ໓-໔ ໂມງໃກ້ຊິແຈ້ງ ຈະດັງຮອດເມືອງໂຂງ, ເມືອງແສນ, ຂະເໝົາ ຖ້າໃຜໄປທາງສີພັນດອນຍາມນັ້ນ ກໍໃຫ້ສັງເກດເບິ່ງ ຜູ້ຂຽນເກີດທີ່ດອນຂະເໝົາ, ເມືອງແສນ, ສະນັ້ນ ຄຳວ່າຄອນພຣະເພງ ນັ້ນມີທີ່ມາຈາກ ສຽງຄອນພຣະເພງ ດັງເໝືອນສຽງເພງຈາກສະຫວັນ, ໝາຍຄວາມວ່າສຽງເພງທີ່ປະເສີດນັ້ນເອງ.
໒. ກະແສງທີສອງນີ້ ຄືວ່າ ທີ່ຄອນພຣະເພງນັ້ນ ບໍ່ວ່າຍາມແລ້ງ ແລະຍາມຝັນສຽງຄອນພຣະເພງກໍດັງເໝືອນສຽງເພງຮອດບັດນີ້ ຂໍເຊີນໄປສຳຜັດເອງຫາກມີເວລາ ເພາະແຖວນັ້ນເມື່ອກ່ອນເປັນປ່າສົມບູນ ມີສັດສາວາສິ່ງຮ້ອງຂັບຂານ ກ່ອມກັບສຽງນ້ຳຕົກຕາດ ເລີຍກາຍເປັນສຽງເພັງເໝືອນດັງສວາງສະຫວັນ.
ສ່ວນຄຳວ່າຫຼີຜີນັ້ນ ມີທີ່ມາ ແລະຄວາມໝາຍ ໔ ກະແສ ດັ່ງນີ້ຄື:
໑. ກະແສງທີໜຶ່ງ ມາຈາກໜັງສືພຣະລັກພຣະຣາມ ອັນເປັນວັນນະກັມເອກຂອງລາວ, ເຣື່ອງໜຶ່ງດຽວນີ້ ຊອກຫາອ່ານຍາກ ແຕ່ມີສະບັບພາສາລາວ ທີ່ຂ້າພຣະເຈົ້າມີໄວ້ ທັງສອງເຫັ້ຼມເລີຍ, ມີເຣື່ອງລາວດັ່ງນີ້,
“ເມື່ອພຣະລັກພຣະຣາມ ໄດ້ນາງສີດາກັບຄືນມາແລ້ວ, ກໍເດີນທາງກັບມາຍັງເມືອງຈັນທະບູລີ ເມື່ອມາຮອດສະຖານທີ່ແຫ່ງໜຶ່ງ ບໍຣິເວນມະຫານະທີສີທັນດອນ(ສີທັນຕະຣະ) ທີ່ນັ້ນບໍ່ມີດອນຈັກດອນເລີຍ ເປັນວັງນ້ຳທີ່ກວ້າງຮຽກວ່າສະໝຸດ, ພໍດີເວລາໃກ້ຄ່ຳ ຈຶ່ງຈະພັກນອນແຮມຄືນ ພຣະລັກເຫັນວ່າຖ້ານອນທີ່ຝັ່ງກໍຢ້ານບໍ່ມີຄວາມປອດໄພ ພຣະລັກຈຶ່ງຍິງສອນລົງໄປຍັງມະຫານະທີສີທັນດອນ ແລະປາຖໜາໃຫ້ເປັນດອນ ຈຶ່ງເກີດມີດອນໜຶ່ງຂຶ້ນມາ ພຣະລັກຈຶ່ງເຊີນພຣະຣາມ ແລະນາງສີດາໄປທີ່ດອນນັ້ນ ແລ້ວນິມິດຜາສາດຂຶ້ນໃນນດອນນັ້ນ, ໃນຂະນະນັ້ນເອງລາບພຣະນາສວນ ເມື່ອຮູ້ວ່າພຣະຣາມມາຕາມເອົານາງສີດາກັບຄືນແລ້ວ ກໍຕິດຕາມມາຈຶ່ງມາທັນທີ່ມະຫານະທີສີທັນດອນນັ້ນ ຈື່ງເກີດສົງຄາມຂຶ້ນທີ່ນັ້ນ, ຝ່າຍພຣະລັກຢູ່ທາງເໜືອ ສ່ວນພຣະນາສວນຢູ່ທາງໃຕ້ ສົງຄາມຣະຫວ່າງລາບພຣະນາສວນ ກັບພຣະລັກພຣະຣາມຈຶ່ງເກີດຂຶ້ນທີ່ນັ້ນ.
ທາງຝ່າຍລາບພຣະນາສວນຈຶ່ງແຕ່ງໃຫ້ຄຸດ ແລະນາກກໍ່ກຳແພງຂຶ້ນຕັນແມ່ນ້ຳ ເພື່ອຫວັງຈະໃຫ້ນ້ຳນັ້ນຖ້ວມດອນ ແຕ່ຍ້ອນອິດທິຣິດຂອງສອນ ເຖິງວ່ານ້ຳຈະຖ້ວມຫຼາຍພຽງໃດກໍຕາມ ນ້ຳບໍ່ສາມາດຖ້ວມດອນນັ້ນໄດ້ດ ແຕ່ວ່ານ້ຳຈະຖ້ວມບໍຣິວານຂອງພຣະລັກພຣະຣາມ ແລະປະຊາຊົນ ພຣະຣາມຈຶ່ງສັ່ງໃຫ້ ຫະນຸມານ ໄປມ້າງກຳແພງຫີນເປັນຊ່ວງໆ ຄົນທັງຫຼາຍຈຶ່ງຮຽກວ່າ “ຫຼີ່” ຫະນຸມານນັ້ນ ໄປເຫັນນາງມັດສາງາມຫຼາຍ ຈຶ່ງໄປກ້ຽວພາລາສີ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ຫະນຸມານບໍ່ສາມາດມ້າງກຳແພງຫິນຕັນນ້ຳນະທີໄດ້ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ສະຖານທີ່ນັ້ນ ເປັນຄອນທ້າງຕັນນ້ຳຂອງຮອດບັດນີ້, ຈຶ່ງເກີດເປັນດອນ ແລະຄອນຕ່າງໆ ລວມທັງຄອນພຣະເພງ ແລະຫຼີຜີດ້ວຍ.
ໃນຂະນະນັ້ນເອງ ການສົງຄາມຍັງດຳເນີນໄປຢ່າງຮຸນແຮງເຮັດໃຫ້ບໍຣິວານຂອງທັງສອງຕາຍຕົກລົງນ້ຳ ໄຫຼໄປເປີະຫຼີ່ຫີນນັ້ນເໝັ້ນສະເອືອນ ຄົນທັງຫຼາຍຈຶ່ງຮຽກວ່າ “ຫຼີຜີ” ແຕ່ບັດນັ້ນມາ, ສ່ວນດອນຕ່າງໆ ທີ່ມີຫຼາຍກວ່າພັນດອນໃນເຂດນັ້ນ ກໍເກີດຈາກອຳນາດອິດທິຣິດຂອງລາບພຣະນາສວນ ໄດ້ໄປຂົນເອົາພູ ແລະ ຫີນມາໂຍນໃສ່ພຣະລັກ ພຣະຣາມ ທາງພຣະລັກ-ພຣະລາມກໍເອົາສອນຍິງ ກໍປ້ອງກັນດ້ວຍອິດທິຣິດໄປຕົກລົງນ້ຳ ກໍກາຍເປັນດອນ ຕົກລົງດິນກາຍເປັນພູ ສະນັ້ນ ທີ່ດອນໂຂງຈຶ່ງມີພູຫຼາຍເຖິງ ໙໙ ໜ່ວຍພູ(ຕາມການເລົ່າຂານກັນ)
໒. ກະແສທີສອງ ແມ່ນມີເນື້ອຄວາມຕາມເລົ່າຂານຂອງຊາວທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ອິງຕາມຄວາມເປັນຈິງທາງພູມສາດ ກາຍະພາບ, ທີ່ບໍຣິເວນທີເປັນຫຼີ່ຜີນັ້ນ ເປັນຕາດເປັນຄອນຫຼາຍ ຄ້າຍຫຼີ່ ເມື່ອຄົນຕາຍຕົກນ້ຳ ຫຼືສັດຕາຍຕົກນ້ຳໄດ້ໄຫຼໄປເປີະຫຼີ່ຕາດຄອນທີ່ນັ້ນ ຊາວພື້ນເມືອງຈຶ່ງຮຽກທີ່ນັ້ນວ່າຫຼີ່ຜີ, ອັນນີ້ຢືນຢັນໄດ້ສະໄໝຍັງນ້ອຍມີຄົນຕາຍຕົກນ້ຳ ຢູ່ທາງດອນເໜືອຫາຄາບບໍ່ໄດ້ ຊາວບ້ານຈຶ່ງພາກັນໄປຫາທີ່ແຖວຫຼີ່ຜີດກໍເຫັນສົມປະສົງ.
໓. ອິງຕາມວັດທະນະທັມໃນບຣິເວນນີ້ ຈະເຮັດຫຼີ່ເພື່ອຕັນເອົາປາ ແຕ່ມີສັດ ແລະຄົນຕາຍດິກນ້ຳ ໄຫຼໄປເຂົ້າຫຼີ່ ຄົນຈຶ່ງຮຽກວ່າ “ຫຼີຜີ”.
໔. ອິງຕາມວັດທະນະທັມເຊັ່ນກັນ ຊາວດອນແຖວນີ້ ເຮັດຫຼີ່ເອົາປາ ປາທີ່ຂຶ້ນມາເຂົ້າຫຼີຕ້ອງຕາຍເປັນຜີທຸກຕົວ ເວັ້ນເສັຍແຕ່ເອົາບໍ່ໝົດແລ້ວ ຈຶ່ງປ່ອຍລົງນ້ຳຄືນ (ເມື່ອ ໑໐-໑໕ ປີຄືນຫັຼງ ມີປະເພນີວ່າ ຖ້າຫຼີ່ໃດເອົາປາບໍ່ໝົດໃນຫຼີ່ຂອງຕົນກໍໃຫ້ຮ້ອງຖາມຄົນອື່ນວ່າຊິເອົາບໍ ? ຖ້າບໍ່ມີໃຜເອົາໃຫ້ປ່ອຍລົງນ້ຳຄືນ)
ໃນປັດຈຸບັນນີ້ ຫຼີ່ຜີ ແລະຄອນພຣະເພງໄດ້ກາຍເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ນັກທ່ອງທ່ຽວທັງໃນ ແລະນອກປະເທດ ຍ່ອມຮູ້ຈັກກັນດີ ຫາກທ່ານທັງຫຼາຍ ມີໂອກາດໄປທາງເມືອງໂຂງສີພັນດອນ ກໍຢ່າພາດທີ່ຈະໄປເບິ່ງສອງຄອນທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ນີ້ສວຍງາມ ຕ່າງກັນ ໄປຍາມໃດກໍໄດ້ສີສັນ ແລະອັດຖະຣົດທີ່ບໍ່ມີວັນລືມເລີຍ
No comments:
Post a Comment