ສາຍນຳ້ແຫ່ງມິດຕະພາບ "ແມ່ນຳ້ລ້ານຊ້າງ-ແມ່ນຳ້ຂອງ"

ແມ່ນຳ້ຂອງໃນປະເທດຈີນຮຽກແມ່ນຳ້ລ້ານຊ້າງ ເປັນແມ່ນຳ້ສາຍສຳຄັນສາຍໜຶ່ງຂອງຊ່ວອາຊີ ຈັດເຂົ້າໃນອັນດັບມີ ໑໒ ຂອງໂລກ ເປັນເສັ້ນເລືອດຫຼໍ່ລ້ຽງປະຊາກອນຂອງປະເທດຕ່າງໆ ຕັ້ງ ໖ ປະເທດທີ່ຕັ້ງຢູ່ສອງຟາກຝັ່ງແມານຳ້ຂອງອັນໄດ້ ແກ່ ຈີນ, ມຽນມາຣ໌, ລາວ, ໄທຍ໌, ກັມປະເຈັຍ ແລະຫວຽດນາມ ມີຄວາມຍາວ ໔.໙໐໒ ກິໂລແມັດ ປົກຄຸມໄປດ້ວຍລ່ອງ ນຳ້ອັນອຸດົມສົມບູນ ໗໙໕.໐໐໐ ຕາຕະລາງກິໂລແມັດ ມີປະຣິມານຳ້ໄຫຼອອກສູ່ທະເລ ໔໗໕ ແມັດກິບ.

ຕົ້ນກຳເນີດຂອງແມ່ນຳ້ຂອງ ເຣີ່ມຈາກພູພຽງທິເບດ ເຊິ່ງເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຫຼັງຄາໂລກ ແຖບສາຍພູຕາລາໂງ (Thanglango) ມົນທົນຊິງໄຫ່ (Ching Hai) ປະເທດຈີນ ປະຣິມານຳ້ໃນແມ່ນຳ້ຂອງ ນອກຈາກຈະໄດ້ຈາກນຳ້ຫ້ວຍ ເຊ ແລະແມ່ນຳ້ສາຍໃຫຍ່ໆທີ່ເປັນສາຂອງແມ່ນຳ້ຂອງແລ້ວ ເຊິ່ງໄຫຼຈາກສອງຟາກຝັ່ງແລ້ວ ແຫຼ່ງນຳ້ທີ່ສຳຄັນຍັງໄດ້ຈາກ
ການພັງທະລາຍຂອງຫິມະໃນລະດູແລ້ງຈາກຍອດເຂົາຫິມະໄລອັກ ດ້ວຍປະຣິມານນຳ້ເຫຼົ່ານີ້ ຈຶ່ງມີພຽງພໍທີ່ຈະຫຼໍ່ລ້ຽງປະ ຊາກອນ ທີ່ຕັ້ງຖິ່ນຖານຢູ່ສອງຟາກຝັ່ງ ທີ່ແມ່ນຳ້ຂອງໄຫຼຜ່ານໄດ້ຕລອດທັງປີ ແຕ່ສະຖານະການຫຼ້າສຸດເມື່ອປີ ໒໕໔໗ ເຣີ່ມປະສົບບັນຫານຳ້ຂອງລົດປະຣິມານລົງ ເຊິ່ງມີການຕັ້ງຂໍ້ສັນນິຖານວ່າ ໃນປະເທດຈີນມີການກໍ່ສ້າງເຂື່ອນໃນລະຂອງ ໔ ແຫ່ງ ເຊິ່ງຈະສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ລະດັບ ແລະປະຣິມານຂອງນຳ້ຂອງຕາມາ.
ແມ່ນຳ້ຂອງມີຊື່ຮຽກຫຼາຍຊື່ ຕາມພາສາ ຂອງແມ່ນຳ້ໄຫຼຜ່ານ ຕອນຕົ້ນປະເທດຈີນ ຊື່ແມ່ນຳ້ໂອລິງ (O-Ling)
ຕ໙ມາຖືກຮຽກຊື່ວ່າ ແມ່ນຳ້ຢາລຸງ (Ya Lung) ເມື່ອໄຫຼຜ່ານມົນທົນຢູນານ (Yunnan) ຊາວໄຕລື້ທີ່ຕັງຖິ່ນຖານຢູ່ສອງຝາກຝັ່ງແມ່ນຳ້ຮຽກວ່າ ແມ່ນຳ້ລ້ານຊ້າງ (Lan Tsang) ເມື່ອໄຫຼຜ່ານປະເທດຈີນເຂົ້າສູ່ລາວແລ້ວຮຽກວ່າ ແມ່ນຳ້ຂອງ ໄທຍ໌ຮຽກວ່າແມ່ນຳ້ໂຂງ ໄຫຼຜ່ານປະເທດຫວຽດນາມ ຮຽກວ່າທຽນກຽງ (Tien Giang) ຫຼືແມ່ນຳ້ຈາກສະຫວັນ ເພາະວ່າໄຫຼມາຈາກພູເຂົາຫິມະໄລ ເຊິ່່ງສູງທຽມແມກ ກ່ອນຈະໄຫຼອອກສູ່ທະເລຈີນໃຕ້ ໄດ້ແຍກອອກເປັນ ໙ ສາຍ ສະນັ້ນຊາວຫວຽດນາມ ແລະຊາວຂະເໝນກຣອມ ຈຶ່ງຮຽກວ່າກົ້າເລັ່ງ ຫຼືເກົົ້າຫຼົ່ງ ຫຼືກິວລອງ ເຊິ່ງແປວ່າແມ່ນຳ້ ໙ ມັງກອນ(ນາກ)

ລັກສະນະທົ່ວໄປຂອງແມ່ນຳ້ຂອງ ມີຂະໜາດໃຫຍ່ກວ້າງສູດແຕ່ ໕໐໐. ເຖິງ ໑໒໐໐ ແມັດ: ທີ່ແຄບສຸດນັ້ນປະມານ ໒໐໐ ແມັດ ມີນຳ້ເຕັມຕະລິງໃນຍາມຝົນ ສ່ວນໃນຍາມແລ້ງນຳ້ຈະລົດຣະດັບລົງ ດອນ ແລະຫາດຈະຜຸດຂຶ້ນ ບາງຕອຍຂອງສາຍນຳ້ຈະເຕັມໄປດ້ວຍໂຂດຫີນ ແລະແກ້ງ ເປັນອຸປະສັກຕໍ່ການເດີນເຮືອໂດຍສະເພາະເຮືອຂົນສົ່ງສິນຄ້າ ແລະໂດຍສານຂະໜາດໃຫຍ່ ຕັງແຕ່ເໜືອຮອດໃຕ້ຂອງແມ່ນຳ້ຂອງ ຈະມີດອນກາງແມ່ນຳ້ເຊິ່ງເປັນດອນເກົ່າແກ່ ລະຖາວອນ ມີຜູ້ຄົນອາໄສຢູ່ຢ່າງໜາແໜ້ນ ເຊັ່ນໃນເຂດສີພັນດອນຂອງປະເທດລາວຕອນໃຕ້ ແມ່ນຳ້ຂອງໃນບໍລິເວນນີ້ຈະມີຄວາມກວ້າງ ປະມານ ໑໕ ກິໂລແມັດ ແລະຈະມີດອນລຽນສະຫັຼບກັນ ເຊິ່ງມີປະຊາຊົນອາໄສຢູ່ໜ້າແໜ້ນ ດອນທີ່ໃຫຍ່ສຸດໃນແມ່ນຳ້ຂອງແມ່ນຢູ່ບໍຣິເວນສີພັນດອນນີ້ ກວ່າງ ໙ ກິໂລແມັດ ແລະຍາວສຸດ ໒໘ ກິໂລແມັດ.

ການເດີນເຮືອໃນລ່ອງແມ່ນຳ້ຂອງນັບວ່າມີອຸປະສັກຫຼາຍ ເຮືອຂະໜາດໃຫຍ່ແມ່ບໍ່ສາມາດເດີນໄດ້ ສ່ວນເຮືອຂະໜາດກາງສາມາດເດີນໄດ້ສະເພາະຍາມແລ້ງ ແລະສະເພາະເປັນຊ່ວງໆ ຫາກເຮືອກິນນຳ້ເລີກຈາກ ໑-໑.໕໐ ທາງເໜືອຈະເດີນຈາກເມືອງຊຽງຮຸ່ງ ເຖິງອຳເພີຊຽງຂອງ ແຂວງຊຽງຮາຍ ຂອງໄທຍ໌ ແລະເມືອງຫວ້ຍຊາຍ ແຂວງບໍ່ແກ້ວ ຂອງລາວ, ຈາກກຫ້ວຍຊາຍເຖິງຫຼວງພຣະບາງ ແລະຈາກຫຼວງພຣະບາງເຖິງວຽງຈັນ, ແລະຈາກວຽງຈັນເຖິງສະຫວັນນະເຂດ(ແຕ່ທາງຝ່າຍລາວຈາກວຽງຈັນເຖິງສະຫວັນນະເຂດນັ້ນຍົກເລີກການເດີນເຮືອແລ້ວ, ຈາກສະຫວັນນະເຂດເຖິງປາກເຊ ແຂວງຈຳປາສັກ ກໍຍົກເລີກການເດີນເຮືອແລ້ວແຕ່ປີ ໑໙໙໐ ຍັງເຫຼືອແຕ່ປາກເຊເຖິງສີພັນດອນ, ສ່ວນທາງຂະເໝນນັ້ນແມ່ນມີການເດືອນເຮືອຈາກຊຽງແຕງເຖິງພະນົມເປັນ ນັບແຕ່ປີ ໒໐໐໗ ເປັນຕົ້ນຖະໜົນຈາກຊຽງແຕງເຖິງພະນົມເປັນສຳເລັດ ແລະສະດວກສະບາຍກວ່າ ຈຶ່ງມີການຍົກເລີກການເດີນເຮືອໂດນສານແລ້ວ ເພາະການເດີນເຮືອທາງຂະເໝນແມ່ນມີອັນຕະລາຍໃນຍາມແລ້ງ ແຕ່ຈະສະດວກສະບາຍໃນຍາມຝົນສະນັ້ນເຮືອສິນຄ້າກໍຍັງມີການເດີນຢູ່, ຈາກພະນົມເປັນໄປຫາກຫວຽດນາມນັ້ນ ການເດີນເຮືອແມ່ນສະດວກສະບາຍ ຈຶ່ງມີການເດີນເຮືອຢູ່ ແຕ່ຢ່າງໃດກໍຕາມການເດີນເຮືອໃນແມ່ນຳ້ຂອງຈາກຢູນານ ເຖິງປາກແມ່ນຳ້ຂອງນັ້ນບໍ່ເຄີຍມີ.